Czym jest władza rodzicielska?
Zanim zaczniemy mówić o pozbawieniu władzy rodzicielskiej lub jej zawieszeniu, zacznijmy od zdefiniowania samego pojęcia władzy rodzicielskiej, o której mowa była w poprzednim wpisie „Dziecko po rozwodzie”. O tym, na czym polega władza rodzicielska mówi wyraźnie kodeks rodzinno- opiekuńczy. Otóż, dziecko zostaje pod tą opieką do pełnoletniości, czyli do ukończenia 18 tego roku życia. Zasadą jest, że władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom (art. 93 par. 1 k.r.o.). Obejmuje ona przede wszystkim:
- obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka
- prawo do jego wychowywania, ale z poszanowaniem jego godności i praw.
- rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim
- obowiązani są troszczyć się o jego fizyczny i duchowy rozwój, a także przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do uzdolnień.
- są przedstawicielami ustawowymi dziecka.
Z przepisów o władzy rodzicielskiej wynikają też obowiązki dziecka. Art. 95 par. 2 k.r.o., mówi, że dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo. W sprawach zaś, w których dziecko może samodzielnie podejmować decyzje, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra.
Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak wymaga tego dobro dziecka i interes społeczny. Rodzice przed podjęciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni go wysłuchać i jeśli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwalają, uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.
Pozbawienie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej
Jak wcześniej nadmieniliśmy władza rodzicielska zwykle sprawowana jest przez oboje rodziców. Gdy zachodzi konieczność ograniczenia władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków po rozwodzie, w uzasadnionych sytuacjach możliwe są następujące rozstrzygnięcia.
- Sąd może przede wszystkim ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, do decydowania o kierunku kształcenia i o wyborze szkoły.
- W szczególnie drastycznych przypadkach sąd może całkowicie pozbawić jedno lub oboje rodziców władzy rodzicielskiej.
- Może też zakazać matce lub ojcu (lub obojgu) osobistych kontaktów z dzieckiem.
- W rachubę wchodzi też zawieszenie władzy rodzicielskiej – obojgu rodzicom albo jednemu z nich. Tę ostatnią decyzję uzasadnia istnienie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, np. poważna choroba, wyjazd za granicę do pracy.
W każdym z wyżej opisanych przypadków sąd ma obowiązek kierować się przede wszystkim dobrem dziecka, a nie rodzica czy rodziców.
Kiedy można wystąpić z żądaniem pozbawienia władzy rodzicielskiej?
Najlepiej będzie to zobrazować przykładem. Jeśli małżonek jest alkoholikiem, maltretuje żonę i dzieci i w związku z tym przeciwko niemu toczy się sprawa karna o znęcanie się nad rodziną, to w tej sytuacji pojawiają się bezsprzeczne przesłanki, po pierwsze do orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy męża, a po drugie do pozbawienia władzy rodzicielskiej męża i przyznania jej wyłącznie żonie.