W wyroku orzekającym rozwód i separację sąd musi unormować następujące kwestię dotyczące dzieci:
- opieki nad dzieckiem, z kim będzie dziecko po rozwodzie
- łożenia na jego utrzymanie – alimenty na dziecko, kto ile musi płacić
- kontaktów z nim
Sąd na podstawie art. 58 par. 1 k.r.o. po zakończonej rozprawie rozwodowej rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad dziećmi rozstających się małżonków, wskazuje, w jakiej wysokości każde z nich obowiązane jest do ponoszenia utrzymania i wychowania dziecka (alimenty na dziecko).
Obowiązkowe rozstrzygnięcia co do władzy rodzicielskiej, kontaktów z dzieckiem oraz łożenia na jego utrzymanie dotyczą dzieci wspólnych i małoletnich (poniżej 18 roku życia). Dzieckiem wspólnym jest także dziecko adoptowane.
Ale nie jest tak, że sąd rozstrzyga o tym w oderwaniu od zdania małżonków i dziecka. W pierwszym rzędzie sąd powinien uwzględnić ustalenia wspólne rodziców i ich porozumienie w tym zakresie i to we wszystkich tych kwestiach. Jeśli małżonkowie, którzy zdecydowali się na rozwód, są w stanie dojść do porozumienia zgodnego z dobrem dziecka, sąd na pewno weźmie pod uwagę ich ustalenia. Ale tutaj kategoryczna uwaga: Porozumienie musi pozostawać w zgodzie z dobrem dziecka! Żaden sąd nie będzie działał na szkodę dziecka.
We wszystkich rozstrzygnięciach dotyczących dziecka, a zwłaszcza w kwestii sprawowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem i kontaktów z nim, sąd musi kierować się przede wszystkim jego dobrem. Jednakże przy ocenie, co jest zgodne z dobrem dziecka, a co nie, musi brać pod uwagę, również relacje osobiste między rozstającymi się małżonkami i to czego życzy sobie dziecko.
Władza rodzicielska
Gdy chodzi o władzę rodzicielską nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków, możliwe są różne rozwiązania. Najczęściej sądy decydują o powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom z ograniczeniem władzy jednego z nich do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka, np. do decydowania o kierunku kształcenia, o wyborze szkoły. I tak będzie w wielu wypadkach. Jednakże z art. 58 par. 1a k.r.o. obowiązującego od czerwca 2009 r. wyraźnie wynika, że na zgodny wniosek rodziców, sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu małżonkom.
Muszą jednak przedstawić sądowi porozumienie w kwestii sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem po rozwodzie.
Sąd zobowiązany jest zasadniczo uwzględnić to porozumienie, pod warunkiem że jest ono zgodne z dobrem dziecka i dodatkowo są podstawy, by oczekiwać, że rodzice będą w sprawach dziecka współpracować i współdziałać. Przy tego rodzaju decyzjach sąd musi kierować się zasadą, że rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie. A zatem dzieci nie powinno się rozdzielać pomiędzy ojca i matkę. Może jednak być tak, że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. Decyzja o powierzeniu bezpośredniej pieczy nad dzieckiem czy dziećmi matce lub ojcu musi uwzględniać zwłaszcza więź emocjonalną między rodzicami i dzieckiem, jego wiek i stopień rozwoju. Może uwzględnić jego zdanie i życzenia. W każdym razie nie ma tu przesądzającego znaczenia sytuacja materialna rodzica. Niedopuszczalne są także takie decyzje, że np. przez dwa miesiące dziecko będzie przebywać u matki, a przez dwa u ojca.