W trakcie sprawy rozwodowej sąd, jeśli są jakiekolwiek widoki na utrzymanie małżeństwa, zawsze dąży i podejmuje próby zmierzające do pojednania małżonków. Do 2005 roku w początkowym etapie sprawy rozwodowej sąd prowadził tzw. posiedzenia pojednawcze, które poprzedzały merytoryczne rozpoznanie pozwu rozwodowego lub o separację. Obecnie, w sytuacji gdy istnieją szanse na porozumienie małżonków, są oni kierowani na mediacje. Na ten czas sprawa rozwodowa jest zawieszana. Sąd wznawia postępowanie na wniosek jednej ze stron, ale nie wcześniej niż 3 miesiące od zawieszenia. Jeśli natomiast żaden z małżonków nie zażąda podjęcia postępowania w ciągu roku od zawieszenia, sprawa zostaje umorzona, ze skutkiem jak umorzenie na zgodny wniosek stron.
Do mediacji sąd może skierować małżonków na każdym etapie prowadzenia sprawy rozwodowej. Taka mediacja może mieć na celu zarówno pojednanie małżonków, jak również ugodowe ustalenie spornych kwestii dotyczących np.:
- zaspokojenia potrzeb rodziny
- alimentów
- sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej
- ustalenia sposobu i częstotliwości kontaktów z dziećmi
- spraw majątkowych, o których rozstrzyga sąd w wyroku orzekającym rozwód lub separację, w tym mieszkania, podziału wspólnego majątku.
Mediacje rozwodowe są zawsze dobrowolne i sąd nie może zmusić małżonków po ich podjęcia. Oboje muszą się na nie zgodzić. Ponadto przyjmuje się, że wyrobu mediatora, również dokonują małżonkowie. Jeśli sami go nie wybiorą, sąd skieruje ich do mediatora wskazanego przez rodzinny ośrodek diagnostyczno-konsultacyjny. Może ich skierować do innego mediatora posiadającego odpowiednie przygotowanie lub działającego przy stowarzyszeniu zajmującym się sprawami rodziny i dzieci. W zakresie mediacji prowadzonej w związku ze sprawami o rozwód i separację stosuje się ogólne zasady mediacji wskazane w art. 183 k.p.c., w tym nakaz zachowania bezstronności przez mediatora i oczywisty obowiązek zachowania przez niego tajemnicy faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwalniają go z tego obowiązku. Sąd może upoważnić mediatora do zapoznania się z aktami sprawy tylko wówczas, gdy obie strony się na to zgodzą.
Przykłady sytuacji, w której małżonkowie będą skierowani do mediacji:
Mąż dopuścił się zdrady. Po wniesieniu pozwu o rozwód przez żonę, natychmiast zakończył romans z kobietą, dopuścił się zdrady. Ponadto deklaruje, że chce nadal pozostać w związku małżeńskim ze swoją żoną. Małżonkowie mają wspólne dzieci i do momentu zdrady męża, byli zgodnym małżeństwem. W takiej sytuacji sąd może uznać, że jest szansa na przebaczenie i ustabilizowania sytuacji.
Żona złożyła pozew o rozwód z powodu pijaństwa męża. Mężczyzna po otrzymaniu pozwu rozwodowego podjął leczenie odwykowe i jest w trakcie leczenia. Od tego momentu nie zdarzają się więcej awantury, których powodem był alkohol nadużywany przez męża. Tutaj też można się spodziewać, że przy konsekwentnym leczeniu męża i przebaczeniu ze strony żony, będzie szansa na zachowanie małżeństwa