Zawierając małżeństwo bierzemy na siebie szereg praw i obowiązków, które określają art. 23 do 30 k.r.o. Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Kodeks rodzinny i opiekuńczy zobowiązuje małżonków do:
- wspólnego życia
- wzajemnej pomocy
- wierności
- współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.
Na małżonkach ciąży obowiązek przyczyniania się w miarę możliwości zarobkowych i majątkowych do zaspokajania potrzeb założonej rodziny, dokładania osobistych starań w wychowaniu dzieci i pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Małżonek ma prawo do korzystania z mieszkania, do którego prawo przysługuje drugiemu małżonkowi oraz do korzystania z należącego do niego wyposażenia domu.
Oboje małżonkowie mają prawo do wspólnego rozstrzygania o istotnych sprawach rodziny. W braku porozumienia mogą się zwrócić o rozstrzygnięcie do sądu.
Oboje małżonkowie mają obowiązek, każde wedle swoich sił i możliwości zarobkowych oraz majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb wspólnie założonej rodziny.
Oboje małżonkowie, bez względu na stosunki majątkowe między nimi (wspólność lub rozdzielność majątkowa), są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny np. opłaty za mieszkanie, remonty, na opłacanie ubrań dla dzieci, pomocy szkolnych itp.
Jeśli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia obowiązku łożenia na utrzymanie rodziny, drugi małżonek może uzyskać w sądzie rodzinnym nakaz wypłacenia całości lub części jego wynagrodzenia do rąk własnych.
Małżonkowie mają obowiązek wzajemnej pomocy. Ten obowiązek ma szczególne znaczenie w niepomyślnych okolicznościach życiowych, w szczególności takich jak choroba. Porzucenie małżonka w ciężkiej chorobie, w więc wówczas, gdy potrzebuje on specjalnej troski i opieki, jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego.
W sprawach rozwodowych, to jak małżonkowie wypełniali obowiązki podczas trwania małżeństwa, ma kluczowe znaczenie dla oceny sądu wydającego wyrok. Przez pryzmat wywiązywania się z nich sąd ocenia zachowanie obojga małżonków i na tej podstawie określa ewentualną winę jednego lub obojga.